Prevelika brzina vozila je prepoznata kao ključni faktor rizika za nastanak povreda u saobraćaju, koji utiče ne samo na rizik od pojave saobraćajne nezgode, već i na težinu zadobijenih povreda.
Prevelikom brzinom na putu se smatra nepropisna brzina koja je u direktnoj vezi sa nepoštovanjem ograničenja brzine i neprilagođena brzina koja nije odgovarajuća trenutnim uslovima odvijanja saobraćaja (vremenski uslovi, preglednost, uslovi saobraćajnog toka i sl.).
Nepropisna i neprilagođena brzina su odgovorne za visoku stopu smrtnosti od povreda koje nastaju kao posledica saobraćajnih nezgoda. Naime, u visoko razvijenim zemljama, brzina doprinosi pojavi 30% smrtnih slučajeva na putu, dok se u manje razvijenim zemljama procenjuje da je brzina glavni faktor prisutan u oko polovine svih saobraćajnih nezgoda.
Što je brzina vozila veća, vreme koje je vozaču potrebno da zaustavi vozilo i izbegne sudar je sve kraće, a dužina zaustavnog puta se povećava.
Kontrola brzine vozila može da spreči pojavu nezgode na putu a, ukoliko se ona dogodi, može da smanji uticaj koji brzina ima na težinu zadobijene povrede.
Prema istraživanjima, smanjenjem prosečne brzine za samo 1km/h, broj smrtno stradalih bi bio smanjen za 4-5%, a broj teško povređenih za 3%.
U sudaru sa automobilom koji se kreće brzinom od 80 km/h, verovatnoća smrtnog ishoda je 20 puta veća nego pri brzini od 30 km/h.
Uticaj brzine na povrede je posebno značajan za ugrožene grupe učesnika u saobraćaju- pešake i bicikliste. Pešaci imaju 90% šansu da prežive udar automobila koji se kreće brzinom od 30 km/h, ali manje od 50 % šanse da prežive udar pri brzini vozila od 45 km/h. Na žalost, pešaci nemaju skoro nikakve šanse da prežive udar vozila koje se kreće brzinom od 80 km/h.
Izbor brzine je složen proces koji zavisi od brojnih faktora koji mogu biti u vezi sa ponašanjem vozača, sa putem i vozilom, sa okruženjem i zakonskom regulativom. Kako svi automobili imaju brzinomer, brzina i ubrzanje vožnje su zapravo rezultat svesnog izbora.
Neispravni stavovi u vezi sa ograničenjem brzine, žurba i konzumiranje alkohola mogu da izazovu nepoštovanje ograničenja brzine, ali ponekad, i prilagođavanje samom toku saobraćaja utiče na odluku vozača da ubrza vožnju. Razlozi za poštovanje ograničenja brzine su uglavnom bolji osećaj sigurnosti i izbegavanje kazne.
Međutim, prevelika brzina i ubrzanje mogu biti rezultat i nesvesnog procesa gde je značajan lični doživljaj brzine, uz potcenjivanje opasnosti brže vožnje. Ponekad se to dešava nakon vožnje velikom brzinom duže vreme, ili zbog nedostatka informacija iz okoline (promicanje zgrada ili drveća pored puta kao orijentira za brzinu vožnje).
Problem prebrze vožnje povećava se tokom godina, jer maksimalna brzina koju su novi automobili u stanju da ostvare, u mnogim slučajevima, je dvostruko veća od postojećih ograničenja brzine u vangradskim područjima. Mnogi moderni automobili mogu lako dostići velike brzine. Zbog toga je veći izazov ubediti vozače da voze u okviru postojećih ograničenja brzine.
Deset saveta za bezbednu vožnju
1. Poštujte ograničenje brzine – pratite saobraćajne znakove, posebno na raskrsnicama.
2. Usporite prilikom ulaska u naseljena mesta.
3. Ukoliko u naselju nema saobraćajnog znaka za ograničenje brzine, vozite brzinom do 50km/h.
4. 30 km/h je mnogo kada su deca u okolini - možda čak i previše.
5. Kada naiđete na znak za pešački prelaz, uvek usporite, jer se pešak može iznenada pojaviti.
6. Redovno proveravajte brzinomer, posebno pri izlasku na brze puteve.
7. Koncentrišite se – rastrojeni vozači češće ubrzavaju vožnju.
8. Prepoznajte razlog zbog čega ubrzavate – zbog prilagođavanja saobraćaju, preticanja ili praćenja kolone?
9. Ne zaboravite, ograničenje brzine je maksimalno ograničenje, a ne cilj.
10. Sporije je brže i stižete sigurno do cilja.
Dr Nevenka Kovačević (1970) diplomirala je na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Završila je specijalizaciju iz socijalne medicine. Lekarsku praksu obavljala je u Beloj Crkvi, Vršcu i Beogradu, u oblasti opšte medicine, urgentne medicine, javnog zdravlja i menadžmenta u zdravstvu. Sada radi u Centru za promociju zdravlja Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd. Posebno je profesionalno angažovana u oblasti bezbednosti saobraćaja, kao i u radu sa mladima i drugim osetljivim grupama ‒ migrantskom populacijom i osobama sa invaliditetom.
